Augustów, Suwałki, Sejny, Grodno. Między trzema granicami. Felietony o doniesienia prasowe z lat 1919-1939

Opracowanie: Ryszard Korąkiewicz

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 778

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Ziemia augustowska, suwalska, sejneńska i grodzieńska, tygiel kultur i narodów, zaniedbana, nieznana… Stanisław Dzikowski (1884-1951), polski dziennikarz i powieściopisarz, w opublikowanym w Tygodniku Ilustrowanym z 1913 r., cyklu felietonów, nazwał te tereny „Smutną ziemią”. W felietonach ukazał różnorodność narodowościową tych ziem i narastające waśnie religijne, narodowościowe i obyczajowe. O tych terenach pisano dużo już w XIX wieku. Jednak były to raczej doniesienia prasowe o pożarach, morderstwach itp. Niektórzy dziennikarze jednak już z początkiem XX wieku zaczęli postrzegać tzw. kresy, inaczej, coraz więcej artykułów w ówczesnej prasie traktowało o pięknie tej ziemi. Opisywał te tereny Karol Hoffman m. in. w cyklu artykułów „Znasz li ten kraj?”, zaczęły powstawać pierwsze przewodniki, wyznaczane zostały trasy wycieczek. Po 1 wojnie światowej, Augustowszczyzna, Sejneńszczyzna i Suwalszczyzna, odkryte na nowo jako tereny o dużych walorach turystycznych, stały się obiektem zainteresowania całej Polski. Zainteresowanie to skutkowało również wysypem artykułów i felietonów w ówczesnej prasie.

Pisano różnie, od pochwał, do wytykania zacofania panującego na tym terenie. Wśród felietonistów piszących o tych terenach był Karol Hoffman, Ferdynand Ossendowski, Stojan Stefanowski piszący pod ps. Stefan Stojan, Zuzanna Rabska, Lech Pietrzak, Andrzej Kłyszyński, Emma Łazarska, pisząca pod ps. Stella Olgierd i wielu innych. Emma Łazarska zapisała się później niechlubną kartą, w czasie II wojny światowej pisała do okupacyjnej prasy, tzw. gadzinówek. Najwięcej felietonów zamieszczał dziennikarz, pisarz i felietonista Julian Podoski. Urodzony pod Zamościem, a związany z tymi tere-nami poprzez ojca, Tadeusza Podoskiego, który był pierwszym komisarzem-starostą powiatu augustowskiego od listopada 1918 r. do listopada 1919 r. Julian przez kilka miesięcy wydawał “Gazetę Augustowską”, a z Augustowem związał się dosłownie, żeniąc się w 1931 r. z Zofią, córką powiatowego lekarza augustowskiego, Jana Jaworowskiego. Felietony Podoskiego o Augustowie, Sejnach, Suwałkach i Grodnie ukazywały się w „Kurierze Warszawskim” w latach 1929-1938. Podoski pisał również o życiu na pograniczu, litewskim, pruskim i sowieckim. W latach 30. XX wieku szczególnie Augustów stał się modny i był najsłynniejszym kurortem w całej Rzeczypospolitej. To tu wypoczywały elity polityczne i wojskowe Polski. Odwiedzali to miasto prezydenci (Wojciechowski i Mościcki) premier, ministrowie, a nawet politycy z innych krajów. Prestiżowi miastu dodawał stacjonujący tu, elitarny 1. Pułk Ułanów Krechowieckich. Powstały nowe ośrodki wypoczynkowe, miał tu swoją siedzibę Oficerski Yacht Klub Rzeczypospolitej, Na okolicznych jeziorach rozgrywano mistrzostwa Polski w żeglarstwie, międzynarodowe zawody kajakarskie i mistrzostwa w żeglarstwie lodowym (bojery). W marcu 1938 r. w siedzibie Oficerskiego Yacht Klubu miała miejsce konferencja polsko-litewska, której wynikiem było zawiązanie stosunków dyplomatycznych Polski z Litwą. Artykuły prasowe ilustrowane były zdjęciami augustowskiego fotografa-artysty Judela Rotsztejna. Rotsztejn był oficjalnym fotografem augustowskiego ratusza i starostwa, wykonywał również zdjęcia portretowe i okolicznościowe, jego fotografie trafiały również na pocztówki. Współpracował z wieloma tytułami prasowymi w Polsce, był cenionym fotografem przedwojennego koncernu prasowego „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (IKC).

Felietony zawarte w książce, to obraz tych ziem widziany oczami ludzi z zewnątrz. Czasami są prześmiewcze, czasami pokazują panujące tu jeszcze zacofanie, lecz to pochwała tych terenów, ukazująca piękno ziemi augustowskiej, sejneńskiej i Suwalszczyzny. Niestety, z treści niektórych felietonów, szczególnie z prasy tzw. narodowej wyłania się obraz ówczesnego „polskiego piekiełka”, nietolerancja kulturowa i wszechobecny antysemityzm.

Dalszy rozwój tych terenów przerwała II wojna światowa…

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /1

Bój o Lidę /1

Ziemia Suwalska pod dwiema okupacjami   /13 

Z Suwalszczyzny   /18

W Augustowskim   /23

Losy Suwalszczyzny   /27

Powstanie w Sejneńskiem   /30 

Gwałty litewskie    /31

Za poległych w Sejnach   /36

Naczelnik Państwa w Suwałkach   /37

Trzy tygodnie na Litwie   /41

Na północnych kresach naszych   /47

Wrażenia z Grodna   /54

Z podróży Prezydenta Rzeczypospolitej    /60

Święto Ułanów Krechowieckich    /63

List z Grodna    /73

Z Puszczy Augustowskiej    /77

Na królewskim gościńcu    /81

Święto Krechowieckie    /85

Na kresowych szlakach   /91

Na kresowych szlakach   /96

Z krainy jezior i lasów   /101

Pan Prezydent Rzplitej gościem ułanów Krechowieckich   /110

Nad Niemnem (1)    /115

Nad Niemnem (2)    /120

Nad Niemnem (3)    /126

Nad Niemnem (4)   /131

Nad Niemnem (5)   /136

W suwalskiej Szwajcarii (1)   /140

W suwalskiej Szwajcarii (2)   /144

W suwalskiej Szwajcarii (3)   /149

W suwalskiej Szwajcarii (4)   /153

Na wschodniem pograniczu   /159

W słonecznej Suwalszczyźnie (1)   /164

W słonecznej Suwalszczyźnie (2)   /172

W słonecznej Suwalszczyźnie (3)   /176

W słonecznej Suwalszczyźnie (4)   /180

W słonecznej Suwalszczyźnie (5)   /184

W słonecznej Suwalszczyźnie (6)   /188

W słonecznej Suwalszczyźnie (7)   /191

Na grodzieńskim bruku   /195

Na manewrach   /199

Ku granicy mazurskiej   /206

W Augustowie   /210

Na pograniczu (1)    /215

Na pograniczu (2)   /219

Do Suwałk   /223

W Suwałkach    /227

W Suwalszczyźnie (1)   /231

W Suwalszczyźnie (2)    /234

W Suwalszczyźnie (3)    /238

W Suwalszczyźnie (4)   /242

Na pograniczu sowieckim   /246

Czerwona armia w S.S.S.R.    /250 

Powódź u wrót Grodna    /253 

Na grodzieńskim bruku (1)    /258 

Na grodzieńskim bruku (2)   /261 

W Studzienicznej   /264 

Nad jeziorami (1)   /270 

Nad jeziorami (2)   /275 

Na jeziorach (1)   /279 

Na jeziorach (2)   /283 

Na jeziorach (3)   /288 

Filmy prowincjonalne   /297 

Po sezonie   /302 

Na Mazurach   /306 

Prusy Wschodnie   /309 

Na Pojezierzu    /312 

Renegaci    /315 

Miejsce Święte w Puszczy Augustowskiej    /318 

Z Augustowa   /322 

Nad jeziorami pogranicza   /327 

Pan Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki wśród nauczycielstwa związkowego   /339 

Dziwne miasto   /341 

W Sejneńskiem   /346 

U wrót do Z.S.R.R.   /354 

Tam gdzie leninizm umiera...   /358 

Obława na pograniczu   /363 

Na północy Rzeczypospolitej   /367 

Troski grodzieńskie   /371 

Augustów - Grodno - Wilno   /374 

List z Grodna   /378 

List z Suwałk   /383 

Z nad jezior Augustowskich   /387 

Prasa w puszczy   /394

Toast nad jeziorami    /401

Nad Wigrami   /405

Wakacje nad jeziorami   /409

Filmy prowincjonalne   /413

Na pograniczu pruskim   /417

Teatr i tartak w Augustowie   /420

Kongres Eucharystyczny w Augustowie   /432

Myśmy tu na ten dzień czekali 400 lat...    /438

Zima nad jeziorami   /446

Wigry, we wrześniu    /452

Ukryte piękno   /457

Piaski, laski i karaski   /461

Cambridge kresowy   /466

Śladami pierwszych kroków Aleksandry Piłsudskiej   /472

Dla ojczyzny i pułku   /478

List z Grodna   /483

Pogrzeb ostatniego weterana 1863 roku w powiecie augustowskim   /487

Z miasta nad rzeką bez ujścia   /489

W Augustowie. O gościach z Prus   /494

Europa w Augustowie   /499

Kajakiem po Polsce   /503

Na wodnym szlaku   /509

Kajakiem po Polsce   /514

Życie w łasce   /521

W grodzieńskiej restauracji   /535

Nad jeziorem Krechowieckim   /538

W słońcu i na wodzie   /541

Przez okno torpedy   /544

Dusza rybaka   /551

Rejs przez jeziora augustowskie   /557

„Wierne miasto” – Treuburg!    /563

Nad jeziorami Augustowskimi   /569

Stopa życiowa   /581

Suwałki miasto jakich mało   /585

Nad taflą pięknego jeziora szybują orły Suwalszczyzny   /588

Staroobriadcy   /596

List z Suwałk   /611

Płonące jeziora pod Augustowem   /614

Z Suwalszczyzny   /620

Co zostało z pałacu, który wart był Paca   /623

Chłop o duszy artysty   /629

Z wizytą u junaków    /632

Budujemy drogi...   /636

Polska „B” i nasze mniemanie o niej   /640

Polityka ludzi których nie zwiódł Murawiew   /642

Kresowy Lisków – Monkinie    /645

Puszcza w której żyli Jadźwingowie   /649

Piękno Augustowszczyzny   /652

Wojna celna z Prusami przyczyniła się do budowy Kanału Augustowskiego   /656

W Suwalszczyźnie   /658

Wyścigi z wiatrem na jeziorach augustowskich   /660

Nad jeziorem Krechowieckim. Pod Polską i Litewską flagą   /665

Augustów – Suwałki – Sejny aż po linię wiech   /670

Nie wolno marnować skarbów w kraju jezior augustowskich    /678

Powstaniec w Puszczy Augustowskiej   /682

Puszczanie Augustowscy    /690

Junacka armia pracy   /699

Junacka droga   /702

Na toniach Augustowskich Jezior   /713

Na toniach Jezior Augustowskich (2)   /717

Na toniach Jezior Augustowskich (3)   /721

Augustów w maju   /730

Z pobytu nad Jeziorami Augustowskimi   /739

Niebieska bandera nad jeziorami    /742

Cuda nad jeziorami   /747

W kraju puszczy i jezior   /756

Wyspa na łańcuchu   /759

W Augustowie modnym   /767

Źródła   /778