Historia naturalna. Tom III: Botanika. Rolnictwo i Ogrodnictwo. Księgi XII–XIX, tom I i II - komplet

"Oddawany do rąk Czytelnika trzeci tom Historii naturalnej Pliniusza jest w całości poświęcony botanice oraz rolnictwu i ogrodnictwu, które są z tematem wiodącym nierozerwalnie związane. Znalazło się w nim ponad dwa tysiące roślin, których identyfikacja jest bardzo trudna i stała się dla tłumacza nie lada wyzwaniem.

Z lektury tego tomu Czytelnik dowie się między innymi o drzewach, które na terenie Italii uchodziły za egzotyczne, a których produkty Rzymianie chętnie kupowali. W księdze XII dotyczy to przede wszystkim kadzidła pochodzącego z Arabii i balsamu produkowanego w Judei. W księdze XIII Pliniusz zajmuje się esencjami i perfumami. Cały wywód przynosi wiele informacji na temat poszczególnych receptur i technik sporządzania pachnideł. Nie zabrakło tutaj również gorzkiej refleksji nad upadkiem obyczajów spowodowanym napływem tych pachnideł do Rzymu. Księga XIV w całości jest poświęcona winorośli i winu. W księdze XV encyklopedysta skupia się na opisie natury drzew owocowych, w księdze XVI przechodzi zaś do scharakteryzowania drzew wysokopiennych dziko rosnących. Wylicza ich gatunki i dodaje wiele ważnych wiadomości, które mają istotne znaczenie w odniesieniu do wszystkich drzew albo rosnących samorzutnie, albo uprawianych przez człowieka. Potem zaczyna się systematyczny wykład o wykorzystaniu produktów pozyskiwanych z drzew. Należą do nich między innymi żołędzie, żywica, z której otrzymuje się smołę, i drewno. Księgi XVII i XVIII traktują o rolnictwie. Pliniusz, omawiając naturę płodów rolnych, wykorzystuje różne dygresje o charakterze technicznym i antykwarycznym. Podkreśla znaczenie rolnictwa w czasach minionych. Szczególnie interesująca jest moralizująca uwaga autora, który  skazuje na zależność upadku rolnictwa od faktu, że dzisiaj ziemię uprawiają niewolnicy skuci łańcuchami, czym wcześniej zajmowali się osobiście zwycięzcy i wodzowie. Księgę XIX autor poświęca ogrodnictwu, skupiając się na warzywach uprawianych w ogrodach. Na tym kończy opis świata roślinnego i odsyła do kolejnego bloku ksiąg zawierających opis właściwości medycznych roślin oraz ich zastosowanie i wykorzystanie w celach leczniczych. Zapowiada, że będzie usiłował sprostać oczekiwaniom różnego rodzaju czytelników. Oprócz tych, którzy interesują się tylko naturą roślin, są bowiem również ci, którzy poszukują informacji o ich właściwościach leczniczych. 

Wypada tylko żywić nadzieję, że ta zapowiedź samego Pliniusza zachęci Czytelników do sięgnięcia niebawem po kolejny, czwarty już tom jego encyklopedii"

(Od Tłumacza)

Spisy treści tomu I i II:

Wykaz skrótów dzieł cytowanych / 7 

Wstęp / 9 

1. Przegląd treści poszczególnych ksiąg / 9 

2. Uwagi do przekładu / 30 

3. Wybrana literatura / 31

Historia naturalna 

Księga XII / 39 

Księga XIII / 107 

Księga XIV / 173 

Księga XV / 241 

Księga XVI / 309 

Księga XVII / 429 

Księga XVIII / 555 

Księga XIX / 719

Przypisy do Księgi XII / 803 

Przypisy do Księgi XIII / 815 

Przypisy do Księgi XIV / 829  

Przypisy do Księgi XV / 847 

Przypisy do Księgi XVI / 861 

Przypisy do Księgi XVII / 881 

Przypisy do Księgi XVIII / 899 

Przypisy do Księgi XIX / 927

Indeks osób / 939 

Indeks nazw geograficznych i etnicznych / 947 

Indeks nazw roślin / 961 

Indeks nazw astronomicznych / 985 

Indeks nazw wiatrów / 987